Projekt polskiej ustawy wdrażającej tzw. dyrektywę o sygnalistach nadal nie doczekał się uchwalenia, choć wiele firm i innych organizacji było obowiązanych do wdrożenia regulacji dotyczących ochrony sygnalistów do dnia 17 grudnia 2021 roku. Obecnie projekt ustawy znajduje się na etapie konsultacji społecznych oraz opiniowania i nie został nawet jeszcze skierowany do sejmu. Dla wielu adresatów tych przepisów powstało zatem pytanie: Czy i w jaki sposób wdrażać unijne przepisy, skoro nie została wprowadzona polska ustawa je implementująca?
Brak krajowych przepisów wdrażających unijną dyrektywę nie oznacza, że sygnaliści mogą być pozbawieni ochrony. Naruszenie unijnych regulacji np. poprzez wyciek informacji o osobie dokonującej zgłoszenia lub zastosowanie względem niej działań odwetowych poprzez zwolnienie z pracy, może powodować poważne konsekwencje dla pracodawcy lub osoby zarządzającej organizacją.
Odpowiedź na powyższe pytanie będzie zależeć od tego czy mamy do czynienia z podmiotem publicznym czy podmiotem prywatnym zatrudniającym minimum 250 pracowników (dla przypomnienia: podmioty prywatne zatrudniające między 50 a 249 pracowników są obowiązane wdrożyć regulacje do 14 grudnia 2023 roku).
Zgodnie z utrwalonym unijnym orzecznictwem, jeżeli dyrektywa zawiera przepisy jasne i zrozumiałe oraz przyznaje określonym osobom uprawnienia w stosunku do państwa, to taki podmiot może z tego prawa skorzystać, pomimo braku implementacji przepisów unijnych do krajowego porządku prawnego. Należy zatem wskazać, że podmioty publiczne są obowiązane wdrożyć wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń i zapewnić potencjalnym zgłaszającym ochronę przewidzianą w przepisach unijnych.
Natomiast, nie ma na te chwilę przepisów, który obligowałyby podmioty prywatne zatrudniające od 250 pracowników do wprowadzenia regulacji określonych w unijnej dyrektywie. Nie będą oni zatem odpowiadać za brak tego typu procedur.
Rekomenduje się jednak, by każda firma lub organizacja, która była obowiązana do 17 grudnia 2021 r. do wdrożenia przepisów o sygnalistach, opracowała wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń wzorując się na przepisach unijnej dyrektywy. Po wprowadzeniu ustawy implementującej, procedurę należałoby zaktualizować, by spełniała również wymogi, jakie narzucać będą przepisy krajowe. Pozwoli to uniknąć ewentualnych sankcji jakie mogłyby zostać nałożone na przedsiębiorstwa np. na podstawie przepisów karnych.
Co zatem powinna określać wewnętrzna procedura zgłaszania naruszeń?
Powinna ona przede wszystkim wskazywać dostępne systemy zgłaszania nieprawidłowości. Wśród przykładowych kanałów możemy wskazać umieszczenie specjalnego formularza na stronie internetowej organizacji, utworzenie dedykowanego adresu mailowego czy też zamieszczenie skrzynki na terenie zakładu pracy, do której można wrzucać zgłoszenia w formie papierowej.
Ponadto powinna ona również regulować zasady potwierdzania przyjęcia zgłoszenia w terminie siedmiu dni od jego otrzymania, wyznaczenie bezstronnej osoby lub wydziału właściwego do podejmowania działań następczych w związku ze zgłoszeniami, podejmowanie z zachowaniem należytej staranności działań następczych przez wyznaczoną osobę lub wyznaczony wydział, rozsądny termin na przekazanie informacji zwrotnych sygnaliście (nieprzekraczający trzech miesięcy od potwierdzenia otrzymania zgłoszenia lub, w przypadku niewysłania potwierdzenia do osoby dokonującej zgłoszenia, trzech miesięcy od upływu 7 dni od dokonania zgłoszenia) oraz przekazywać informacje dotyczące dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do właściwych organów.
Zaleca się również, by utworzyć rejestr zgłoszeń oraz przeszkolić personel w tym zakresie.
Odnosząc się do wspomnianej w dyrektywie konsultacji ze związkami zawodowymi (partnerami społecznymi), wymóg przeprowadzenia konsultacji może wprowadzić prawo krajowe. Skoro zatem polska ustawa nie została jeszcze uchwalona, nie jest konieczna konsultacja procedury zgłoszeń wewnętrznych ze związkami zawodowymi. Należy natomiast liczyć się z tym, że po jej uchwaleniu, konsultacje będą wymagane i procedurę trzeba będzie wdrożyć od nowa.
Jak tylko pojawią się nowe informacje o zmianie statusu polskiej ustawy, będziemy informować na bieżąco.
